گفتگویی خواندنی با بهاره رهنما بازیگر سریال پژمان
کارنامه خانم بهاره رهنما پر از کارها و نقش های متعدد و متنوع است. او در شبهای برره، باغ مظفر و شمس العماره به عنوان نویسنده همکاری داشته است و در سریال های متنوعی بازی کرده که از آن جمله می توان به سری دوم داستان یک شهر، روشن تر از خاموشی، من یک مستاجرم، زیرزمین، کتابفروشی هدهد، مامور بدرقه، گاوصندوق، چک برگشتی و خداحافظ بچه اشاره کرد. رهنما در سینما هم طیف وسیعی از نقش های متنوع را تجربه کرده و سال های اخیر در عرصه تئاتر، هم به عنوان بازیگر و هم کارگردان حضور فعال داشته است. او این روزها در یک تئاتر در نقش یک زن قاتل بازی میکند!
اسم شما به عنوان نویسنده در تیتراژ سریال پژمان ذکر نشده، اما به نظر می رسد دست کم در شکل گیری شخصیت پریسا نقش داشته اید.
در تمام نقش هایی که پیمان برای من نوشته امکان تجدیدنظر وجود داشته، اما از میان ایده های متعدد و پیشنهادهایی که مطرح می کردم فقط بعضی از آنها را استفاده می کرد. با این حال در تمام مدتی که نقشی را برای من می نوشت روی رفتارهای من تمرکز می کرد و آنها را به صورت غلو شده، همراه با لایه ای از طنز در یک شخصیت تصویری می گنجاند.
از شما می خواست ایده بدهید یا ناخودآگاه این اتفاق می افتد؟
تکفارس آی آر
من اصولابازیگر ایده و پیشنهادم و از روز اولی که برای یک نقش انتخاب می شوم با نویسنده در ارتباط هستم و هر روز ایده ای که به ذهنم می رسد یا احساسم درباره نقش را به نویسنده می گویم که معمولانویسنده ها از این ارتباط به ایده هایی می رسند. البته همیشه ایده اصلی متعلق به نویسنده است. مثلاشاید پیمان قاسمخانی نیازی نداشته باشد بازیگری به او ایده بدهد، اما من به دلیل شیوه بازیگری و ارتباطم با نقش این ارتباط را با نویسنده برقرار می کنم.
حتی در کارهایی که نویسنده اش پیمان قاسمخانی نیست؟
بله. وقتی در داستان یک شهر بازی می کردم یا در سریال ملاصدرا که یک نقش تاریخی را به عهده داشتم، همین کار را می کرد. مثلاسفرنامه دوران صفویه را می خواندم، مواردی را یادداشت می کردم و آنها را به آقای فتحی نشان می دادم و بعد می دیدم از آنها در مرحله نگارش استفاده کرده است. قبل از ملاصدرا هم در سریال زیرزمین که فیلمنامه آن را آقای بذرافشان نوشته بود، ایده هایم را مطرح می کردم. من آنقدر نقش پریا را در این سریال دوست داشتم و اتفاقات بین او و صمد برایم جالب بود که مرتب با نویسنده و کارگردان به صورت پیامکی در ارتباط بودم. سال هاست تدریس بازیگری می کنم و همواره به شاگردانم گفته ام که در سینما بخصوص در سینمای ایران که با ضعف فیلمنامه روبه رو هستیم، بازیگری موفق است که بتواند بنویسد. نوشتن به این معنا که اگر از بازیگر خواسته شد تغییری در یک سکانس ایجاد کند یا بداهه بگوید، از عهده کارش بربیاید. من چون خودم می نویسم و به تاثیر کلمه و آهنگ کلمات در کنار هم توجه دارم بشدت مقیدم تغییری را با خود نویسنده هماهنگ کنم.
اما این شیوه، کارتان را سخت میکند!
بله. من واقعا سخت کار می کنم. شاید باور نکنید، چه دو یا سه سال پیش که پرکار سینمای تجاری ایران بودم، چه زمانی که سریال کار کردم و چه چند سال اخیر که پرکارترین بازیگر زن تئاتر ایران هستم، واقعا بسختی کار کرده و حس می کنم چیزی از وجودم کنده می شود، حتی اگر یک تله فیلم ساده باشد.
www.takfars.ir
بیشتر از این بابت کارتان دشوار می شود که ممکن است نویسنده یا کارگردان این همه اظهارنظر را نپذیرند.
بله، این احتمال وجود دارد و خیلی هوشمندی لازم است تا بازیگر طوری اظهار نظر کند که نویسنده یا کارگردان نظرات او را بشنوند. بازیگر باید سعی کند ذهن نویسنده و کارگردان را پر نکند و حواسش باشد که ایده هایش را به عنوان پیشنهاد مطرح کند و ممکن است از همه پیشنهادها استقبال نشود. پیش آمده من با ده پیشنهاد سر صحنه حاضر شده ام و فقط یکی از آنها پذیرفته شده است! زمانی که بازیگر به حریم نویسنده و کارگردان احترام میگذارد، با گارد بسته آنها روبه رو نخواهد شد.
همچنین بازیگر باید آنقدر از درام شناخت داشته باشد که نقش را به عنوان یک جز از کل یک درام ببیند و پیشنهادهایی ارائه نکند که فقط در لحظه جذاب و زیبا باشد. وقتی بازیگر با کارش دلسوزانه برخورد کند، حتما رفتارش مورد پذیرش قرار خواهد گرفت. ابوالحسن داوودی، علیرضا داوودنژاد، بهروز افخمی حتی آقای کیمیایی که می گفتند در این مورد کارگردانان بسیار سختگیری هستند و بسیاری کارگردان های دیگری که با آنها کار کرده ام، پیشنهاد ها را با رغبت می شنوند. البته همیشه به این نکته توجه دارم که خیلی به کارگردان ها یا نویسنده ها فشار نیاورم و زیاد حرف نزنم.
ذهن کارگردان با هزار و یک مساله درگیر است و دیگر جایی برای پر حرفی بازیگر نمیماند. من معمولاایده هایم را اگر بخواهم با نویسنده در میان بگذارم برایش پیامک می کنم و اگر قرار باشد به کارگردان بگویم همه را می نویسم و نوشته ام را به او می دهم که اگر دوست داشت، استفاده کند. پیگیر هم نمی شوم و مدام سراغشان را نمی گیرم. معتقدم هر فیلم یا سریالی مانند یک تابلوی نقاشی است که امضای کارگردان پای آن قرار دارد و باید به حقوق صاحب اثر احترام گذاشت.
این جاه طلبی را ندارید که ایده هایتان به اسم خودتان باشد و به نفع کاری که متعلق به شما نیست، تمام نشود؟
نه. خودم راضی شوم، کافی است و برایم اهمیتی ندارد که بگویند این ایده ها مال رهنما بود. برای من بس است که یک بازیگر مولف شناخته می شوم در حالی که ممکن است کارگردان ها چنین نگاهی به خیلی از بازیگران هم سن و سال من نداشته باشند؛ همین قدر برای من کافیاست که همکارانم فکر میکنند حضور من در یک فیلم یا سریال کمک کننده است، ولی اگر یک بازیگر تلاش کند و به سبک و ویژگی های خاص خودش برسد، منتقدان در طول سال ها متوجه تلاشش خواهند شد مثلاآقای گلمکانی در شماره ۴۴۴ مجله فیلم یک مقاله در مورد من نوشت که تیترش این بود: بهاره رهنما برای ثبت در کتاب رکوردها. وقتی آقای گلمکانی که یک منتقد توانا و باتجربه است و عمری را در سینما گذرانده، درباره بازیگری من در مجله فیلم مقاله می نویسد، از هر سیمرغ بلورینی بی نیاز می شوم. من وقتی این مقاله را می خواندم همین طور اشک می ریختم چون می دیدم تلاش های من از دید آقای گلمکانی پنهان نمانده است. ایشان خیلی موشکافانه از ورودم به دنیای بازیگری، حضور در سینمای تجاری و پرکار شدن در این عرصه نوشتند و تجربه های متعددم در تئاتر و بازی هایم در آثار شاخص مانند «دایره زنگی» را مورد بررسی قرار دادند. اگر بازیگری در طول زمان از خودش در نقش ها مایه بگذارد حداقل از دید منتقدان حرفه ای پنهان نمیماند.
چه اتفاقی افتاد که بعد از سال ها کار در سینمای تجاری وارد عرصه تئاتر شدید و کارهای هنری را پذیرفتید؟
تا سال ۱۳۷۲ واقعا نمی دانستم آیا می خواهم بازیگر بمانم یا نه. به همین دلیل رشته حقوق خواندم. بازیگری مرا می ترساند چون اصولااز حضور در کارهایی که سررشته اش در دست خودم نباشد می ترسم و از قضا یک بازیگر مطلقا تصمیم گیرنده نیست. بازیگر مثل یک دختر باید در خانه اش بنشیند تا یک کارگردان سراغش بیاید و اگر نیامد نباید تلفن را بردارد و به یک کارگردان زنگ بزند. اما من این کار را کرده ام و خیلی خوشحالم. در همان بیست و هفت، هشت سالگی که سال های تردید من در انتخاب حرفه بازیگری بود، یک روز به خودم گفتم چطور می شود هم بازیگر فیلم های تجاری بود و هم یک بازیگری که می تواند در آثار هنری بازی کند؟! آن سال ها بود که متوجه شدم راه نجات بازیگری مثل من که در سینمای تجاری شناخته شده، کار کردن در تئاتر و خواندن و نوشتن است. این سه به من کمک کرد در آثار جدی تر هم حضور داشته باشم و نگاه دیگری به جز بازیگر طنز به من داشته باشند.
واقعا با کارگردان ها تماس گرفته اید که به شما نقش بدهند؟
بله. در طول این سال ها سه بار این کار را کرده و خواسته ام اجازه بدهند من هم یک بار نقش را برایشان بخوانم و تست بدهم در حالی که سال ها بود کار می کردم و نیازی به تست دادن نداشتم. مثلافیلم سینمایی دایره زنگی یکی از این کارها بود. قرار بود در این فیلم نقشی را بازی کنم که خانم فروزنده بازی کرده است، وقتی خانم تهرانی رفت من گزینه بعدی خانم بخت آور و آقای فرهادی نبودم اما خودم رفتم گریم شدم، نقش را حفظ کردم و یک روز که تست می گرفتند بی خبر رفتم دفتر و گفتم من می خواهم برای این نقش تست بدهم.
تک فارس
یک بار دیگر در مورد فیلم سینمایی «حضرت محمد(ص)» بود که از آقای مجیدی خواستم به خاطر ارادت ویژ ه ای که به پیامبر اسلام دارم نقشی برای من در این فیلم بنویسند یا اجازه بدهند یکی از نقش ها را بازی کنم. ایشان با سعه صدر پذیرفتند ولی متاسفانه در زمان فیلمبرداری ده روز گرفتار مسمومیت شدید بودم و نمی توانستم از جایم تکان بخورم. آن بخش از فیلم نزدیک دریاچه قم فیلمبرداری می شد و من نتوانستم سر صحنه حاضر شوم.
در مورد فیلم سینمایی «طبقه حساس» هم این کار را کردم.پیمان برای من نقشی ننوشته بود اما من خودم به آقای تبریزی زنگ زدم و به ایشان گفتم همیشه دوست داشتهام با شما کار کنم و برای نقش زن متوفی اید ه های زیادی دارم و از ایشان خواستم در این باره فکر کنند و نظرشان را بگویند. حتی پیش آمده در فیلم یا سریالی یک نقش بلند به من پیشنهاد می شود اما می بینم نقش کوتاهی در همان کار هست که ایفای آن نقش برای من درست تر است بنابراین می گویم نقشم را عوض کنند.
اگر قصدتان این بود که نگاه کارگردان ها را به خودتان عوض کنید چرا باز هم در آثار تجاری بازی کردید؟
نه نمی خواستم فضای کارم را عوض کنم، می خواستم در هر دو حوزه موفق باشم. به نظرم هیچ ایرادی ندارد یک بازیگر، هم در عرصه تجاری فعال باشد و هم هنری. این کار از نظر من اشکالی ندارد ضمن اینکه من پول درآوردن را دوست دارم و به عنوان یک زن همیشه دوست دارم، استقلال مالی خوبی داشته باشم و از این استقلال در بخش های فرهنگی استفاده کنم. مثلامن در سینما فیلمی بازی می کنم که ممکن است خیلی با سلیقه خودم جور نباشد اما از درآمدش استفاده می کنم و تهیه کنندگی یک تئاتر را به عهده می گیرم. می دانید که تئاتر به لحاظ مالی چیزی جز ضرر ندارد یا مثلادر یک فیلم تجاری بازی می کنم تا بتوانم در یک تئاتر نشان بدهم که در خرمشهر چه بلایی سر زنان کشورمان آمد. سینمای تجاری برای من یک تکیه گاه مالی محسوب می شد که این امکان را به من می داد که کارهای مطلوب خودم را انجام بدهم.
چرا از فعل گذشته استفاده میکنید؟
برای اینکه متاسفانه الان دیگر سینمای تجاری هم نداریم هر چه می بینید هجو است به همین دلیل حضورم را در این عرصه کمرنگ کرده ام.
مدت ها بود کمدی کار نکرده بودید تا اینکه رسیدیم به پژمان.
بعد از مدت ها پژمان کار بسیار نویی بود. در فیلم «سن پترزبورگ» و سریال «مرد هزار چهره»با یک شیوه و سبک خاص بازی کردم و دوست داشتم در پژمان دوباره از همان شیوه استفاده کنم. در این شیوه با نگاه به کمدین های قدیمی که در آثار گروتسک دور اول هالیوود بازی می کردند، برخی جزئیات رفتاری و احساسی با نوسانات شدید ارائه می شود و نوعی متفاوت از کمدی است که کمی فانتزی در خود دارد.
کارهای مشترکی با قاسمخانی داشتید، اما پریسا انگار خیلی به خودتان نزدیک تر است. چرا در کارهای قبلی این طور از شخصیت شما کاریکاتور نساخته بودند؟
فکر می کنم یکی از دلایلش این است که ما از سال ۷۰ همدیگر را می شناسیم و بعد از ۲۲ سال، شناخت ما از هم به پختگی رسیده است. دلیل دیگرش این است که فعالیت های من در حوزه های اجتماعی مربوط به زنان و کودکان در سال های اخیر زیاد شده و کاملااعصاب پیمان را بههم ریخته است. احتمالابرای انتقام از من پریسا را این طور خلق کرد، البته انتقام شیرینی بود و من واقعا این نقش را دوست دارم.
T A K F A R S
کاملامعلوم است چون خیلی با انرژی بازی میکنید!
تصویر کاریکاتورگونه ای که از من ارائه شده نتیجه واقعیت های زندگی ماست. در جامعه سنتی ما زنانی که فعالیت های اجتماعی دارند با مشکلات زیادی روبه رو هستند. در همین انتخابات اخیر برای شرکت در یکی از جلسات انتخاباتی باید به شیراز می رفتم، اما خانه نامرتب بود و ظرفشویی پر بود از ظرف نشسته. پیمان آمد و گفت، حق نداری بروی یا تماس می گیری همان آقایانی که برایشان تبلیغ می کنی بیایند ظرف ها را بشویند یا قید سفر را می زنی.
من هم زنگ زدم دوستانم در ستاد انتخاباتی آمدند ظرف ها را با هم شستیم، خانه را مرتب کردیم و بعد رفتیم. این اتفاق، بامزه و در عین حال غم انگیز است. شوهر و فرزند زنی ایرانی حتی اگر دانشمند یا محقق فیزیک هسته ای هم باشد از او توقع قورمه سبزی و شام و ناهار متنوع دارند. زنانی مانند من و زنان خیلی موفق تر از من باید در کنار همه فعالیت های اجتماعی به اندازه یک زن خانه دار کار کنند. ما هنوز نتوانسته ایم این فاصله ها را از بین ببریم، شاید پول بتواند در برخی زندگی های خیلی مرفه کمی این مساله را تسهیل کند و یک خدمتکار کارهای خانه از جمله پختن غذا را هم به عهده بگیرد، اما باز هم شوهرها دوست دارند، کباب تابه ای و ته چین همسرشان را بخورند. چون تربیت ما سنتی است، البته نمی خواهم بگویم این شیوه مشکل دارد، من فقط حرفم این است که انجام همه این کارها در کنار هم برای زن ها خیلی دشوار است. بنابراین بعید نیست یک جایی زنی مثل پریسا یادش برود فرزندش را از مدرسه به خانه بیاورد.
در طراحی شخصیت پریسا علاوه بر اینکه کمی اعتراض مردانه احساس می شود، جدا از ایجاد جذابیت برای مخاطب، تلنگری است به زن پرکار و فعال امروزی که زنانگی، حس زندگی و مادری اش در میان این همه کار و فعالیت از بین نرود. زن های کارمند تا دیروقت سر کار هستند و خیلی از آنها وقت نمیکنند به خودشان برسند. فانتزی دنیای زنانه دارد زیر فشارهای اقتصادی از بین می رود و باید یادمان باشد زن بودن ویژگی های خاص خودش را دارد.
اما برداشت مخاطب از این نقش برعکس چیزی است که شما می گویید. پریسا زنی است که فعالیت اجتماعی را تبلیغ میکند!
شما درست می گویید. پریسا نشانه افراط و تفریط های ماست. به همین دلیل است که می گویم شاید هیچ زنی در دنیا به اندازه زن مدرن، فعال و تحصیلکرده ایرانی کارش سخت نباشد. آن طرف دنیا از زنی که مهندس فیزیک هسته ای است انتظار نمی رود قورمه سبزی درست کند اما اینجا زن ها باید نقش های مدرن و سنتی را توامان و در کنار هم ایفا کنند.
نقش پریسا کاریکاتوری از شما در ذهن شوهرتان است. از این تصویر ناراحت نمی شوید؟
اتفاقا همیشه به پیمان می گویم هر قدر دیگران مرا برای نقش های زن فتان یا یکی از رئوس مثلث عشقی و از این قبیل آثار انتخاب میکنند، تو مرا در نقش آدم های ترسناک می بینی! فکر می کنم این جسارت را دارم که بپذیرم این تصویر ترسناک را بیشتر مردها از همسرانشان دارند. چون زندگی مشترک وجوهی از همسران را برای هم مشخص میکند که خیلی ملایم نیست
