چطور شب قدری پربرکت داشته باشیم
۱. براى این که اعمال و عبادات ما مقبول درگاه حق تعالى واقع گردد، باید موانع قبولى عبادت ها و اجابت دعاها را برطرف ساخت ؛ مثلا اگر حقوقى – اعم از مالى و عرضى – از دیگران به گردن ما هست ، یا آن را به صاحبانش برگردانیم و یا از آنها طلب بخشش کنیم و حلالیت بطلبیم .
امام جعفر صادق (علیه السلام ) فرمودند:
اذا اءراد اءحدکم اءن یستجاب له ، فلیطب کسبه ، ولیخرج من مظالم الناس و ان الله ، لا یرفع الیه دعاء عبد و فى بطنه حرام او عنده مظلمه من خلقه .
اگر بر اثر غلبه هواهاى نفس و مغلوب شدن قواى عقلانى ، مرتکب معصیتى شدیم ، استغفار کنیم و تصمیم بگیریم که دیگر بار گرد آن گناه نگردیم .
تاکنون کردى گنه ، دیگر مکن تیره کردى آب را دیگر مکن
تکفارس آی آر
و اگر روحمان بیمار است و داراى بیمارى هاى روانى ، از قبیل : کینه ، حسد، بخل و… هستیم ، خود را مداوا کرده و به جاى آنها بذر حلم و بردبارى ، ایثار و گذشت ، جود و بخشش در دلهایمان کشت نماییم ، زیرا که ((شب قدر)) فرصتى است طلایى براى شست و شوى آینه دل ؛ چه شیرین است که به حرمت این شب ، خوبى ها جاى بدى ها، صلح و صفا جاى اختلاف و تفرقه ، برّ و احسان جاى ظلم و ستم ، احسان به والدین جاى عاق والدین ، صله رحم جاى قطع رحم و… را بگیرد؛ فرصتى است تا با اداى زکات و صدقات ، قدمى در جهت عمران و آبادانى خانه عقبى برداشت و از همین جاست که برخى از مؤ منان و متدیّنان ، خمس و زکات خود را در این شب تاءدیه مى کنند تا از ثواب بیشترى بهره مند شوند.
گفتنى است چنان که ثواب اعمال نیکو در این شب دوچندان است ، کیفر معصیت هم در این شب ، بیشتر است ، چرا که حرمت این شب مبارک هتک شده است ؛ لذا در تاریخ مى خوانیم که على (علیه السلام ) به نجاشى شاعر، که در ماه رمضان شراب خورده بود، زیاده از حد شرابخوار، تازیانه زد.
در مقام پاسخ به سوال نجاشى که عرض کرد: یا على ! این زیاده براى چیست ؟ فرمودند:
((براى هتک احترام ماه خدا.))(۹۰)
۲. از آن جا که شب قدر، شب دعا و نیایش است ، ضرورى است جهت اجابت دعاها، امور زیر را رعایت کنیم :
www.takfars.ir
الف ) ابتدا نمودن به تمجید و تحمید خداوند (متعال ) و صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) و آل او.
حارث بن مغیره مى گوید: از امام صادق شنیدم که فرمودند:
ایاکم اذا اراد احدکم ان یساءل من ربه شیئا من حوائج الدنیا و الاخره ، یبداء بالثناء على الله – عز و جل – و المدح له و الصلاه على النبى (صلى الله علیه و آله و سلم )، ثم یساءل الله حوائجه ؛(۹۱)
((هیچ یک از شما نباید در مقام حاجت خواهى از خدا بر آید، مگر این که نخست به تمجید و ثناى خدا و درود فرستادن بر پیامبر با کرامت اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) بپردازد و سپس از پروردگار خود، حاجتهایش را مسئلت نماید.))
محمد بن مسلم از امام صادق (علیه السلام ) نقل کرده که فرمود: در کتاب على (علیه السلام ) آمده است :
ان المدحه قبل المساءله ، فاذا دعوت الله – عز و جل – فمجّده ، قلت : کیف امجده ؟ قال : تقول : یا من هو اقرب الىّ من حبل الورید، یا فعّالا لما یرید، یا من یحول بین المرء و قلبه ، یا من هو بالمنظر الاعلى ، یا من لیس کمثله شى ء.(۹۲)
((ستایش خدا قبل از سوال و تقاضا از اوست ؛ لذا وقتى خداوند را مى خوانى ، او را تمجید کن . گفتم : چگونه او را تمجید کنم ؟
فرمودند: بگو، اى کسى که از رگ گردن به من نزدیکترى ، اى کسى که هر چه را بخواهى انجام مى دهى ، اى آن که بین انسان و قلبش حائل مى شود، اى کسى که بر دیدگاه بلند مستقرى ، اى فردى که چیزى همانندش نیست .))
امام صادق (علیه السلام ) در حدیث دیگرى فرمود:
اذا دعا اءحدکم فلیبدء بالصلاه على النبى فان الصلواه على النبى (صلى الله علیه و آله و سلم ) مقبوله و لم یکن الله لیقبل بعض الدعاء و یرد بعضه ؛(۹۳)
تک فارس
((هرگاه فردى از شما به دعا کردن بپردازد، دعاى خود را با درود و تحیت بر محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) شروع کند، زیرا صلوات بر پیامبر مقبول درگاه خداوند قرار مى گیرد و چنین نیست که خداوند بخشى از این دعا را بپذیرد و قسمت دیگر آن را رد کند.))
ب ) مقدم داشتن دیگران بر خود در دعا.
امام صادق (علیه السلام ) فرمود:
من قدّم اربعین رجلا من اخوانه ، فدعا لهم ، ثم دعا لنفسه ، استجیب له فیهم و فى نفسه ؛(۹۴)
((هر کس چهل تن از برادران دینى اش را بر خود مقدم دارد و درباره آنان دعا کند و پس از آن درباره خویش دعا نماید، دعاى او مستجاب خواهد شد.))
پ ) تواءم بودن دعا با الحاح و اصرار.
گفت پیغمبر که گر کوبى درى عاقبت زان آن در برون آید سرى
با کمال ادب ، حاجت هاى خود را بر زبان آورد و با متانت و آهسته او را بخواند، زیرا که فرموده است :
(ادعوا ربکم تضرعا و خفیه )(۹۵)
پروردگارتان را با حالت زارى و پنهانى بخوانید.
T A K F A R S
حضور یافتن در مکان هاى مقدس ، همچون مساجد و شرکت در اجتماع نیایش گران ، ضمن این که بر ثواب اعمال شب قد مى افزاید، باعث کفاره گناهان و عمران خانه آخرت نیز مى شود.
هر که در این خانه شبى راز کرد خانه فرداى خود آباد کرد
و خداوند سبحان فرمود:
واصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم .
با کسانى باش که خداى خود را صبح و شام مى خوانند.
و در روایت آمده است :
و الزموا السواد الاعظم ، فان ید الله على الجماعه ؛(۹۶)
به توده مردم بپیوندید که دست خدا بر سر جمعیت است .
ت ) قبل از دعا در محضر خدا اعتراف به گناهان خود کرده و استغفار نماید.
ث ) به هنگام دعا دست هاى خود را بالا ببرد.
تک فارس www.takfars.ir
ج ) پدر و مادر، فرزندان خود را دعا کنند و فرزندان نیز والدین خود را دعا کنند که چنین دعایى مستجاب است .(۹۷)
نکته قابل ذکر این که :
باید از انجام عبادات و اعمالى که در کتاب و سنت ، وارد نشده است ، خوددارى کرد، زیرا که فرموده اند:
((قلیل فى سنه خیر من کثیر فى بدعه .))
قطع امید از دیگران
یکى از مسائل مهم که در دعا و به اجابت رسیدن آن موثر است ، قطع امید از غیر خداست ، از این رو ادب دعا اقتضا مى کند که قبل از آن چند بار با قرائت :
اءمن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء.(۹۸)
این معنا را متواضعانه اعلام نموده و زمینه توجه و فضل الهى را فراهم نماید.
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
اذا اراد احدکم ان لا یساءل الله شیئا، الا اعطاه ، فلییاءس من الناس کلهم ، و لا یکون له رجاء الا من عندالله جل ذکره ، فاذا علم الله (جل و عز) ذلک من قلبه ، لم یساءل الله شیئا الا اعطاه فحاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا علیها، فان للقیامه خمسین موقفا، کل موقف مقداره ((الف سنه )) ثم ، تلا قوله تعالى : ((فى یوم کان مقداره خمسین الف سنه مما تعدون .))(۹۹)
تکفارس
((اگر یکى از شما بخواهد که خداوند حاجتش را بر آورد، باید امیدش را از دیگران قطع کند و به غیر خداوند امیدى نداشته باشد و هنگامى که خداوند، این وضع را در قلبش ببیند، آن چه او طلب کند اجابت مى شود؛ بنابراین شما خود به حساب خویش برسید، پیش از آن که به حسابتان برسند، زیرا در قیامت ، پنجاه توقفگاه وجود دارد که هر یک هزار سال است .))
۱۱. اعتکاف
پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود:
اعتکاف العشر الاواخر من شهر رمضان یعدل حجتین و عمرتین .(۱۰۰)
اجر اعتکاف نمودن در ده روز آخر ماه رمضان ، مساوى با ثواب دو حج و دو عمره است .
منظور از اعتکاف ، توقف نمودن و ساکن شدن در مسجد جامع به قصد قربت و عبادت به مدت سه روز یا بیشتر با رعایت شرایط مخصوص آن که داراى ثواب بسیار زیاد است و از جمله عبادات مستحب مى باشد که بزرگان دین به انجام آن ، اهتمام ورزیده اند.
در کتاب کافى از جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام ) نقل شده است که فرمودند:
کان رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ) اذا دخل العشر الاواخر، اعتکف فى المسجد و ضربت له قبه من شعر، و شمّر المئزر و طوى فراشه ؛
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) چون دهه آخر ماه رمضان فرا مى رسید، در مسجد اعتکاف مى نمود و براى حضرتش خیمه اى مویین مى زدند و کمرش را براى عبادت مى بست و بستر خویش را جمع مى کرد.
در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام ) آمده است :
takfars.ir
کانت بدر فى شهر رمضان و لم یعتکف رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم )، فلما ان کان من قابل اعتکف عشرین عشرا لعامه ، و عشرا قضاء لما فاته ؛
جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و (از این رو) رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) موفق به اعتکاف نشدند، لذا در سال آینده ، بیست روز (ده روز به عنوان اعتکاف همان سال و ده روز دیگر را نیز به عنوان قضاى اعتکاف سال گذشته ) به اعتکاف پرداختند.
طبق آن چه در ارکان اسلام (ص ۱۶۳) آمده است ، پس از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) همسران آن حضرت نیز چنین اعتکافى داشتند.
در تاریخ آمده است که علماى بزرگ شیعه نیز این سنت حسنه را در دهه آخر ماه رمضان انجام مى داده اند.
براى مطالعه بیشتر درباره اعتکاف به این منابع مراجعه فرمایید:
اللمعه الدمشقیه ، ج ۲، کتاب الاعتکاف ؛ شرائع الاسلام ، ج ۱، ص ۲۵۱؛ التهذیب ، ج ۴، ص ۲۱۷؛ مستمسک العروه الوثقى ، ج ۸، ص ۵۳۶، روضه المتقین ، ج ۳، ص ۴۹۶، اعتکاف در اسلام به قلم نگارنده .
این بخش را به کلامى از مصلح مجاهد، شیخ محمد عبده ، پایان مى بریم :
شب قدر، شب عبادت و تضرع و تذکر و یادآورى نعمت هاى خدا و دین است ، لکن متاسفانه بسیارى از مسلمانان در چنین ایام و لیالى و موقعیت هاى مناسبى درباره مسائل و موضوعاتى سخن مى گویند که مورد رضا و عنایت خداوند نیست ؛ به آیاتى از کلام الله گوش مى دهند، اما در مفاهیم آنها نمى نگرند و از معانى بلند آنها عبرت نمى گیرند… فقط به صدا و نغمه زیباى قارى قرآن توجه دارند، در این شب در اوهام و خیالاتى غوطه ور مى شوند که شایسته عقول کودکان نیست تا چه رسد به عقل هاى اشخاص رشید و بالغ .
برترین اعمال در شب قدر
از شیخ صدوق نقل شده است که فرمود:
تک فارس آی آر
و من احیى ، هاتین اللیلتین ، بمذاکره العلم فهو افضل ؛(۱۰۱)
افضل اعمال در احیاى این دو شب (بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان ) مذاکره علم است .
