فهرست وقایع و رویدادهای تاریخی مهم شهریور

۳۶۳م:چهارم سپتامبر سال ۳۶۳ میلادی، ۶۹ روز پس از مرگ ژولیان امپراتور روم که با ۱۴ لژیون (لشکر رومی) به جنگ شاپور دوم (ذوالاکتاف) شاه ساسانی ایران شتافته بود، جانشین او "ژوویان" با صرفنظر کردن از متصرفات روم در آسیای صغیر و غرب فرات موافقت شاپور را به صلح به دست آورد تا بتواند باقیمانده لژیونرها را زنده به کشورشان بازگرداند. ژولیان برای تصرف تیسفون از فرات گذشته بود.

یکی از شرایط صلح این بود که ژوویان در عقب نشینی به ساحل مدیترانه به هر شهر که برسد باید به دست خود پرچم ایران را بر فراز شهر به اهتزاز درآورد، و او به این تعهد عمل کرد.

ژولیان ۲۶ ژوئن سال ۳۶۳ در جریان عقب نشینی از برابر ارتش توانمند ایرانیان زخمی شده بود و اواخر همان شب از همین جراحت در گذشته بود. واحدهای ارتش ایران دست از تعقیب لژیونرها رومی برنداشتند و همین امر ژوویان را که پس از مرگ ژولیان، از سوی ژنرالهای رومی موقتا تا تصویب سنای روم جانشین ژولیان شده بود مجبور به دادن پیشنهاد صلح به شاپور دوم کرد. با این پیروزی درخشان، ایران بار دیگر بر روم برتری یافت.

پس از بازگشت ژوویان به "رم"، با این که سنا بر امپراتور شدن او صحه گذارد نتوانست از سرزنش رومی ها خود را رهایی دهد و در چند مورد بر ضد او که باعث تحقیر روم شده بود شورش شد و بالاخره همین وضعیت سبب شد که یک سال پس از امضای قرارداد صلح با شاپور دوم، از فرط غصه دق کند . پس از مرگ ژوویان، سنای روم ژنرال والنتیان را به امپراتوری برگزید.

تکفارس آی آر

۱۰‎۶۳م:طغرل سلجوقی که با غلبه برغزنویان، ایران خاوری و سپس همه ایران و نیز بغداد را تصرف و تا سوریه و گوشه هایی از آناتولی پیش رفته بود چهارم سپتامبر ۱۰۶۳ میلادی در «ری» درگذشت و چون فرزند نداشت آلپ ارسلان (به معنای شیر شرزه) برادرزاده اش (پس از یک درگیری خانوادگی) برجای او نشست. طغرل (طعرل بیگ) در آخرین سال عمر خود (۷۲ سالگی) «سیده» دختر خلیفه اسمی بغداد را به عقد نکاح خود درآورده و به ری منتقل کرده بود تا در اینجا عروسی کند که درگذشت.

طغرل که قبلا اتحادیه ای از ترکمانان مهاجر به فرارود را تشکیل داده بود پس از درگذشت محمود غزنوی و احساس ضعف در پسرش مسعود، تعرض خود را آغاز کرده بود. طغرل که تعرض عمومی خودرا از سال ۱۰۳۴ میلادی آغاز کرده بود تا سال ۱۰۳۷ همه خراسان (خراسان بزرگ) را متصرف شده بود. طغرل پس از پیروزی سال ۱۰۳۸ در دندانقان (میان سرخس و مرو) بر سلطان مسعود غزنوی به نیشابور رفته و در باغ «شادیاخ» پادشاهی خود را اعلام داشته بود. تصرف سایر ایالت های ایران از جمله آذربایجان توسط طغرل ۱۸ سال طول کشید. وی با تصرف ایران به حکومت دودمانهای ایرانی ازجمله بوئیان که بغداد را هم تحت کنترل داشتند پایان داد.

۱۳۳۹م:۱۳ شهریور سال ۱۳۳۹ هجری (چهارم سپتامبر ۱۹۶۰ میلادی) برای نخستین بار پس از کودتای ۲۸ امرداد، هواداران و پیروان راه دکتر مصدق و به دعوت قبلی آنان ـ بسیاری از مردم تهران اجتماع برزگی را در میدان جلالیه (محل پارک لاله امروز که در آن زمان زمینی باز و عمدتا برای سوارکاری، آموزش رانندگی و برگزاری نمایشگاه و سیریک بکار می رفت) برپا داشته بودند که طبق گزارش کلانتری ۱۹ پلیس تهران و پاسگاه ژاندارمری امیرآباد، نزدیک به دویست هزار تن در آن شرکت کرده بودند.

در این اجتماع سخنرانان خواستار رعایت آزادی ها مندرج در قانون اساسی، حقوق بشر مطابق اعلامیه بین المللی مربوط، برقراری دمکراسی، آزادی زندانیان سیاسی و بازگشت آنان (بدون سلب حقوق) به زندگی عادی و فعالیتهای حرفه ای مربوط شدند. ولی، همینکه ناطقان زبان به انتقاد از شاه گشودند و مردم به دادن شعار بر ضد شاه و حامیان خارجی او پرداختند پلیس مداخله کرد و به میتینگ که برنامه های آن ادامه داشت پایان داد و مردم را پراکنده ساخت. دولت بعدا برای دفاع از عمل خود مدعی شد که اجتماع کنندگان در نظر داشتند به قزل قلعه که فاصله ای زیاد از میدان جلالیه نداشت حمله برند و با تخریب آن، زندانیان سیاسی را آزاد کنند!.

هشت روز پیش از برپایی این اجتماع دویست هزار نفری که در طول هفت سال پیش از آن سابقه نداشت، دکتر منوچهر اقبال در پی انتقادهای متعدد از انتخاباتی که برگزار کرده بود از سمت نخست وزیری کناره گیری کرده، و جعفر شریف امامی نخست وزیر شده بود. شریف امامی که همچنان با اعتراض مردم به انتخابات رو به رو بود از کسانی که انتخاب شده بودند خواست تا استعفا کنند و راه برای تجدید انتخابات باز کنند. در آن زمان، همین انتقاد علنی از تقلب در انتخابات و بحران ناشی از آن، به جبهه ملی امکان داده بود که بار دیگر وارد میدان شود و مردم را به تشکیل اجتماع در جلالیه دعوت کند.

www.takfars.ir

۱۹۶‍۱م:شاید همگان ندانند که یک اشتباه تایپی باعث تشدید جنگ سرد (جنگ رسانه ای ـ جنگ الفاظ) مصر و ایران شد که از سپتامبر ۱۹۶۱ (شهریور ۱۳۴۰) تا سپتامبر ۱۹۷۰ (درگذشت جمال عبدالناصر در ۱۳۴۹) ادامه داشت. تیرگی روابط مصر با ایران از چند سال پیش از آن، و زمانی آغاز شده بود که شاه اعلام کرده بود که برسمیت شناخته شدن اسرائیل از سوی ایران تازگی ندارد و ما از همان آغاز اسرائیل را شناخته بودیم. قضیه از این قرار است: مصر و سوریه قبلا با هم یکی شده و جمهوری متحد عرب را تشکیل داده بودند که بعدا یمن هم به آنها پیوسته بود. سوری ها در سپتامبر ۱۹۶۱ وحدت خود با مصر را که از فوریه ۱۹۵۸ تحقق یافته بود لغو کردند و دولت اردن تقریبا بلافاصله استقلال جمهوری سوریه را به رسمیت شناخت. خبرگزاری پارس (ایرنا ـ که تا تابستان سال ۱۳۵۰ اخبار خود را مستقیما و بلاواسطه از رادیوی دولتی سراسری پخش می کرد) این خبر را از آژانسهای خبری گرفته و پس ادیت سردبیر، آن را برای ارسال به رادیو جهت پخش به تایپیست می دهد تا تایپ کند. تایپیست تازه کار که همان هفته استخدام شده بود کلمه "اردن" از دستخط سردبیر را "ایران" می خواند و "ایران" تایپ می کند و مصحّح مسئول مقابله متن با تایپ هم متوجه این اشتباه تایپی نمی شود، زیرا که خبر دیر واصل شده بود و به ساعت پخش اخبار فوری و کوتاه ۴ بعداز ظهر چیزی باقی نمانده بود. خبر به همان صورت از رادیو ایران پخش می شود و مانیتورینگ رادیو قاهره آن را ضبط و بی درنگ به عبدالناصر منعکس میکند. دولت مصر اندکی بعد بدون این که منتظر دریافت گزارش رسمی و اظهار نظر تهران شود سریعا و شدیدا نسبت به عمل ایران (که چنین عملی صورت نگرفته بود) واکنش نشان می دهد و دولت ایران (که قصد شناسایی جمهوری سوریه را در روزهای بعد داشت)، با توجه به حمله شدید رادیو مصر و ناسزاگویی به شخص شاه، در برابر امر انجام شده قرار می گیرد و به جای اعلام واقعیت (اشاره به اشتباه تایپی)، در برسمیت شناختن سوریه تعجیل و روز بعد تصمیم خود را اعلام می دارد و جنگ رسانه ای دو کشور وارد مرحله شدید خود می شود و ادامه می یابد که بخشی از تاریخ خاور میانه است.

۱۳۴۶م:در این روز در سال ۱۳۴۶ (سپتامبر ۱۹۶۷) شهرداری تهران به دلایل بسیار از جمله زیان دهی، از خیر شرکت واحد اتوبوسرانی گذشت و از دولت خواست که آن را تحویل بگیرد. افزایش بهای بلیت باعث تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران شده بود و دولت آن را لغو کرده بود. اتوبوسرانی تهران تا سال ۱۳۳۶ توسط شرکتهای غیردولتی

۲۳ گانه اداره می شد که این خطوط از نخستین روز سال ۱۳۳۷ یکی پس از دیگری دولتی شدند. نخستین رئیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران ژنرال علوی مقدم رئیس وقت شهربانی بود.

شرکتهای غیر دولتی اتوبوسرانی تهران تلاش بسیار کردند که دولتی نشوند، ولی موفق نشدند مخصوصا که اقساط اتوبوسهای مرسدس بنزی را که دولت وارد کرده بود و در اختیار آنها گذارده بود پرداخت نکرده بودند و برای افزایش بهای بلیت که یک ریال بود دستاویزی به عنوان "ادامه خط" و "خط فرعی" اختراع کرده بودند و به این بهانه از مسافر نیم ریال (ده شاهی) بیشتر می گرفتند.

دولت قرار بود که به جای اموال شرکتهای خصوصی اتوبوسرانی، به آنها از سهام شرکت واحد بدهد که بالاخره این وعده عملی نشد. مدیران شرکتهای غیر دولتی سابق دولت را متهم می کردند که به منظورهای سیاسی دست به ملی کردن شرکتهای آنها زده است و می خواهد به این ترتیب کنترل رفت و آمد در شهر را به دست داشته باشد و از اعتصابات آینده جلوگیری کند. بعضی از صاحبان این شرکتها به دلیل کمک به کودتای ۲۸ مرداد حتی انتظار این کار را از دولت نداشتند و تا آخرین لحظه آن را باور نمی کردند.

۱۹۸۹م:ژرژ سیمنون Georges Simenon نویسنده فرانسوی که ۲۲۰ داستان نوشت چهارم سپتامبر سال ۱۹۸۹ در گذشت. داستانهای او که به ۵۱ زبان ترجمه شده اند تا سال ۲۰۰۰ تیراژی برابر ۵۰۰ میلیون نسخه داشتند و به همین لحاظ است که برخی وی را داستان نگار اول قرن ۲۰ می خوانند. هشتاد و چهار داستان او زمینه پلیسی داشته اند. وی که در بلژیک به دنیا آمده و ۸۶ عمر کرده بود پس از پیدایش ضبط صوت پرتابل، همیشه یکی از آنها را حتی در اطاق خواب باخود داشت تا سوژه ها و ماجراهایی را که دفعتا به خاطرش می رسید ضبط کند تا فراموشش نشوند. سیمنون می گوید که نباید مقید بود که یک داستان بیش از ۱۵۰ صفحه چاپی باشد، با هر اندازه باید آن را به دست چاپ سپرد، ولی هر داستان باید درسی بیآموزد که راهنمای مردم قرار گیرد و گرنه نوشتن آن کاری عبث است. وی بلند نویسی را از کارهای نویسندگان آمریکایی دانسته است که می خواهند بزرگی کار خود را از حجم کتاب نشان دهند و ناشر نیز بر همین پایه بهای فروش را تعیین می کند. حجم مطلب دلیل خوبی محتوا نیست و مردم معاصر وقت زیاد برای خواندن لفاظی نویسنده را ندارند.

۱۹۰۸م:امروز زادروز «ریچارد رایت» نویسنده توانای سیاهپوست آمریکایی است که در چهارم سپتامبر ۱۹۰۸ به دنیا آمد و ۵۲ سال عمر کرد. وی یک کمونیست بود و با یک بانوی کمونیست هم ازدواج کرده بود و ۱۲ سال آخر عمرش را در فرانسه گذراند. رایت کار نویسندگی را از روزنامه نگاری آغاز کرده بود. مدتها نویسنده و سردبیر «دیلی ورکر» و «نیو مسسز New Masses» نشریات حزب کمونیست آمریکا بود و مجله «تلاش تازه» را تاسیس کرد.

تک فارس

نخستین داستان او «خرافات» عنوان داشت. داستانهای دیگر رایت که به جنبش حقوق مدنی سیاهپوستان آمریکا یی کمک بسیار کرد عبارتند از: «فرزندان عمو تام»، «پسرک بومی»، «خارج از گودها»، «روز تعطیل»، «رؤیای طولانی»، «هشت مرد» و ….

ژان پل سارتر و سایر فلاسفه «رایت» را ستوده و گفته اند که داستانهای او کمک بزرگی به روشن ساختن مردم کرده و یک دنیا فلسفه اند .

۱۸۳۳م:از همان نخستین روز انتشار روزنامه «نیویورک سان دیلی» در چهارم سپتامبر سال ۱۸۳۳ که نخستین روزنامه یومیه بشمار می رود حرفه ای به نام «روزنامه فروشی» به وجود آمد و نخستین روزنامه فروش به نام بارنی فلاهرتیBarney Flaherty

به ابتکار خودش از این چهار راه به آن چهار راه و از این رستوران به آن رستوران می دوید و با صدای بلند تیتر اول روزنامه را جار می زد تا مردم جلب شوند و بخرند و از همین روز واژه «نیوزبویNewsboy » مصطلح و "بارنی" با آن خطاب شد که تا به امروز موزعین جراید را با همین عنوان خطاب می کنند.

فروش روزنامه سپس علاوه برچهار راهها، در کیوسیک های ثابت و متحرک (نیوز ستند) فروخته می شد که به تدریج صندوقهای خودکار و توزیع خانه به خانه (هوم دلیوری) جای آن را گرفته است. در کسب و کار روزنامه داری، برخلاف تصور تحریریه و آگهی ها حرف نهایی را نمی زنند، این توزیع خوب و کارآمد است که یک روزنامه را موفق می سازد.زیرا، وقتی که روزنامه توزیع خوب داشته باشد، همه می خواهند در آن مطرح شوند و هرکس می کوشد که آگهی اش در آن چاپ شود. علت پایین بودن تیراژ روزنامه ها در کشورهای معروف به جهان سوم؛ نارسایی توزیع و نبودن توزیع خانه به خانه جراید روزانه است. ادیشن اینترنتی (آنلاین) روزنامه ها که از نیمه دهه ۱۹۹۰ باب شده تنها بر اهمیت روزنامه افزوده است و کمکی به درآمد آن نمی کند. روزنامه ای که ادیشن اینترنتی خوب داشته باشد مورد توجه مقامات و شخصیت هاست که می خواهند خود و افکارشان در آن مطرح شود، گرچه اخیرا برای ادیشن آنلاین روزنامه ها هم به طور جداگانه آگهی گرفته می شود ولی این قبیل آگهی ها از میزان آگهی های چاپی آنها می کاهد.

۱۷۸۱م:چهارم سپتامبر سالروز استقرار ۴۴ مهاجر اسپانیایی زبان در دره "دود" در جوار یک دهکده سرخپوستی در جنوب کالیفرنیا در سال ۱۷۸۱ است که نامش را (El Pueblo de Nuesta… Los Angeles) گذاردند که پس از ضمیمه شدن کالیفرنیا به قلمرو دولت واشنگتن "لس آنجلس" نامیده شده است که اینک دومین شهر پرجمعیت آمریکاست و صدها هزار ایرانی را در خود جای داده، به گونه ای که به "تهران جلس" شهرت یافته است. ایرانیان این شهر برای خود دارای رسانه های متعدد به زبان فارسی هستند و تابلوهای فروشگاه های آنان بیشتر دو زبانه است و در اداره امور شهر مشارکت دمکراتیک دارند.

۱۹۱۸م:سوم سپتامبر سال ۱۹۱۸ چند واحد نظامی آمریکا برای کمک به سرکوب دولت نوپای بلشویکی روسیه، در بندر "آرخانگل" مستقر شدند و ده ماه در آنجا بودند. فرمانده نیروهای سرخ که مانع پیشروی آنان به داخل روسیه شده بود یک کارگر معدن زغال سنگ بود. در جریان جنگ داخلی روسیه که پس از انقلاب بلشویکی اکتبر ۱۹۱۷ رویداد چند واحد نظامی آمریکا نیز باهدف کمک به ضد انقلابیون روسیه در بندر ولادی وستوک (سیبری) استقرار یافته بودند و تا سال ۱۹۲۰ در آنجا بودند.

ولادیمیر پوتین رئیس دولت و رهبر حزب حاکم روسیه ۹۰ سال بعد و در همان روز (سوم سپتامبر) با اشاره به افزایش کشتی های نظامی آمریکا در دریای سیاه گفت که قطعا به این عمل پاسخ داده خواهد شد. وی گفت: این سئوال از ذهن من دور نمی شود که کشتی های نظامی آمریکا در آبهای گرجستان چه می کنند و چرا به اینجا آمده اند. کمک انساندوستانه را که با کشتی موشکدار نمی رسانند ـ آن هم کشتی مجهز به تازه ترین موشکها. شمار کشتی های نظامی بیگانه در دریای سیاه، طبق قراردادهای بین المللی ناظر برتنگه های ترکیه محدود است.

T A K F A R S

۲۰۰۴م:مارتین توریحوس Martin Torrijos رئیس جمهور ۴۱ ساله کشور ۱۰۵ ساله و ۳ میلیون و سیصد هزار نفری پاناما یکم سپتامبر ۲۰۰۴ کار خود را آغاز کرد. وی فرزند ژنرال عمر تریحوس دیکتاتور اسبق پاناما است که در یک سانحه هوایی اسرارآمیز کشته شد.

به نظر تحلیلگران که در آن زمان در رسانه ها انتشار یافته بود؛ دلیل انتخاب مارتین، برغم شهرت دیکتاتوری پدرش از این قرار بوده است: بدی اقتصاد پاناما که ایجاب می کرد یک اقتصاددان زمام امور را به دست گیرد و او تحصیلات و تجربه اقتصادی دارد. گسترش شکاف میان غنی و فقیر در پاناما و بالا رفتن آمار بیکاری و تبعیض در این کشور، که تمایل عمومی را به تامین عدالت اجتماعی ـ اقتصادی زیاد کرده بود و مارتین یک سوسیال دمکرات است. دشمنی رئیس جمهوری سابق با کوبا، طبقه کارگر پاناما را که علاقه به فیدل کاسترو دارد خشمگین کرده بود که مارتین چپگرا همانند پدرش از موافقان دوستی پاناما و کوباست. به علاوه، مارتین از هواداران تعریض آبراه پاناماست که ملیون و ناسیونالیستهای پانامایی را راضی می کند. هر سال ۱۴ هزار کشتی از این آبراه ۹۴ ساله (میان دو اقیانوس اطلس و آرام) استفاده می کنند و هزینه تعریض آن هشت میلیارد دلار برآورد شده است که مارتین تریحوس قول به حمایت از تعریض داده بود. عمر تریحوس پدر مارتین بود که ضمن انعقاد قرارداد با کارتر رئیس جمهوری وقت آمریکا به کنترل آمریکا بر آبراه پاناما در پایان قرن ۲۰ خاتمه داد. با وجود این، هنوز دولت آمریکا در پاناما یک پایگاه نظامی بزرگ دارد. در زمان عمر تریحوس، شاه ایران که از سلطنت خلع شده بود برای چند ماه به صورت آواره در پاناما اقامت کرده بود و از این سرزمین بود که به مصر رفت و درآنجا درگذشت.

۲۰۰۴م:Sheikh Youssef Al- Qaradawi روحانی اسلامی مصری مقیم قطر گفته است: این یک تکلیف شرعی برای هر مسلمان است که با آمریکاییان ـ نظامی و یا غیر نظامی ـ در عراق جنگ و مبارزه کند. این روحانی که قبلا موضع ملایمی داشت و از همزیستی پیروان ادیان سخن می گفت این مطلب را ۳۱ اوت ۲۰۰۴ در قاهره و در سندیکای روزنامه نگاران مصری بیان کرده بود. مدیر دفتر این روحانی گفته است که بیانات او به منزله فتواست.

به گزارش مطبوعات وقت، این روحانی حمله نظامی آمریکاییان به عراق را تعرض به یک سرزمین مسلمان نشین ( و به منزله تعرض به همه مسلمانان) اعلام داشته بود.

خبرگزاری انگلستان دراین باره نوشته است: این روحانی مصری در عین حال یکی از ۹۳ مقام اسلامی است که در اوت ۲۰۰۴ از مسلمانان سراسر جهان خواسته بود که به مبارزان عراقی کمک کنند.

۴۷۶: رومولوس آگوستوس آخرین امپراتور بخش غربی روم (روم غرب) برکنار شد.

۱۵۵۳: کورنلیادا نوماتالشینو Corneliada Nomatalcino کشیش کاتولیک که یهودی شده بود به حکم یک محکمه مذهبی به مرگ محکوم و آتش زده شد.

۱۸۸۶: آخرین جنگ بزرگ دولت واشنگتن با سرخپوستان (بومیان آمریکا) طایفه آپاچی به ریاست Geronimo پایان یافت. (تفصیل رویداد در سایت پنجم سپتامبر)

۱۸۸۸: دوربین عکاسی که با فیلم نواری (حلقه فیلم) کار کند توسط موسسه جورج ایستمن ساخته شد.

تک فارس www.takfars.ir

۱۹۲۴: میان روسیه شوروی و آلمان قراردادی مبنی برفروش نفت ازجانب روسیه به آلمان امضاشد.

۱۹۳۳: یک هواپیما به رکورد پرواز هرساعت ۳۰۰ مایل (۴۸۰ کیلو متر) رسید.

۱۹۳۷: به دستور هیتلر همه باشگاههای روتاری (Rotary Clubs ) در آلمان بسته شدند.

۱۹۵۱: نخستین برنامه خبری تلویزیونی مستقیم (اصطلاحا: زنده) پخش شد. این گزارش خبری از نشست مربوط به امضای قرارداد صلح با ژاپن تهیه شده بود که در شهر سانفرانسیسکو برپا شده بود. گزارش، مستقیما در سراسر ایالات متحده پخش شده بود.

۱۹۶۲: سازمان جهانی عمران که یک آژانس دولتی آمریکاست از سوی این دولت تاسیس شد.

۱۹۷۴: جورج بوش (پدر) با سمت "سفیر آمریکا در چین" به این کشور فرستاده شد. وی نخستین سفیر آمریکا در جمهوری توده ای چین بوده است.

۱۹۷۹: کردهایی که برضد جمهوری اسلامی شورش کرده بودند از مهاباد بیرون رانده شدند.

۱۹۸۲: نیروی هوایی عراق (در جریان جنگ عراق و ایران) دو کشتی نفتکش را در آبهای جزیره خارک هدف حمله قراداد.