شعرهای کوتاه و زیبا از شاعر سعدی با معنی آن ها

سعدی یکی از شاعران و سخن سرایان نامدار ایران زمین است که دیدگاهش نسبت به طبع جهان و وضعیت روزگار و نحوه دیدگاه انسان به عمر و تعلق خاطر به مطاع و حطام دنیا ، تفکری مانند حکیم خیام و سایر متفکران خوش سخن سرزمین ایران دارد .

سعدی غنیمت شمردن امروز را سفارش میکند و تفکر و در مورد گذشته و نگرانی نسبت به آینده ای که نامعلوم است را ، نمی پسندد :

سعدیا دی رفت و فردا همچنان موجود نیست

در میان این و آن ، فرصت شمار امروز را

تکفارس آی آر

سعدی مثال بدیع و جالبی در مورد عمر انسان دارد و می گوید که عمر چون گردویی است که بر گنبد مدوری قرار گرفته است و این گردو ممکن است بر اثر باد یا تکان کوچکی از گنبد دوار روزگار فرو افتد پس نبایست بدان چندان دل بست :

منه دل بر سرای عمر ، سعدی

که بر گنبد نخواهد ماند این گوز

این روزگار ناپایدار ، ممکن است در ابتدا به انسان ، روی خوش هم نشان بدهد ، ولی انسان عاقل به این شیرینی و خوشی پای بند نمی شود ، زیرا بهرحال و بی گمان جهان ناپایدار ، همراه این شهد شیرین ، زهر خودش را به انسان خواهد خوراند :

ز آسمان آغاز کارم سخت شیرین می نمود

www.takfars.ir

کی گمان بردم که شهد آلوده زهر ناب داشت

**

سعدی ، گر آسمان بشّکر پرورد ترا

چون می کُشد بزهر ، ندارد تفضلی

سعدی می گوید اگر انسانی متوجه بشود و بداند که دنیا و روزگار، با غم بسر بردن ارزشی ندارد ، پس باید با اطرافیان و دوستان خوش بود و خرّم زیست نمود ، وقتی کسی به صورت قطعی می داند که هر روزی که می گذرد ، یک روز از عمر و فرصت او در دنیا ، کم می شود بنابراین باید هر روز ، عمر را غنیمت بداند . هر کس باید آگاه و هوشیار باشد که روزگار و عمر با همه شیرینی و خوشی هایش ، اساس و بنیاد محکمی ندارد و بالاخره روزی این بنای نااستوار فرو میریزد ، پس نباید بدان دل بست و نااستواری آن از یادمان برود . همچنین وقتی می دانیم که روزی نه چندان دور یا در زمانی که ما وقتش را نمی توانیم تعیین کنیم ، طعمه خاک خواهیم شد ، پس چرا غم بخوریم و بلکه برعکس باید شاد بود و شادی کرد :

اگر دانی که دنیا غم نیرزد

بروی ِ دوستان خوشباش و خرّم

غنیمت دان ، اگر دانی که هر روز

ز عمر مانده روزی می شود کم

منه دل بر سرای عمر سعدی

تک فارس

که بنیادش نه بنیادیست محکم

برو شادی کن ، ای یار ِ دل افروز

چو خاکت میخورد ، چندین مخور غم

**

عقلم بدزد لختی ، چند اختیار دانش ؟

هوشم ببر زمانی ، تا کی غم زمانه ؟

**

سعدی ، وفا نمیکند ایام سست مهر

این پنجروز عمر بیا تا وفا کنیم

خیام هم همین اعتقاد را داشت ، حکیم نیشابور هم سفارش به طلبیدن شادی می کرد چون آگاهانه میدانست که در مقابل کهکشان و گردون گردان ، کل عمر بشر خوابی و خیالی ، و حاصل عمر چون دمی است :

T A K F A R S

شادی بطلب که حاصل عمر دمی است

هر ذره خاک کیقبادی و جمی است

احوال جهان و اصل این عمر که هست

خوابی و خیالی و فریبی و دمیست

آنچه از عمر در دنیای فانی، نصیب انسان می گردد ، وقت و زمان است که باید قدر آن را دانست و دم را غنیمت شمرد ، سعدی تاًکید دارد که انسان هوشمند آن کسی است که نصیب خود را از دنیا بدست آورد و نقد وقت را به راحتی از دست ندهد :

نصیب از عمر دنیا ، نقد وقتست

مباش ای هوشمند از بی نصیبان

سعدی هم مانند بسیاری از شاعران و پارسی گویان دیگر به قضا و قدر و تعیین سرنوشت انسان از ازل، معتقد بوده است و به همین دلیل ، سفارش میکند که که وقتی روزگار سر سازگاری ندارد ، با آن ستیزه نشاید کرد و بهتر است با شرایط روزگار بسازیم :

چو روزگار نسازد ، ستیزه نتوان برد

ضرورتست که با روزگار درسازی

تک فارس www.takfars.ir

مانند سایر شاعران پارسی گوی ، تعبیر مسافر بودن انسان در این روزگار و دنیا را ، سعدی نیز بکار گرفته است همچنین چون سراب بودن دنیا برای انسان مسافر را در بیتی استفاده کرده است و سفارش آنکه بر اینچنین دنیای نبایستی تکیه داشت و یا اینکه بهر حال ، این دنیا را باید گذاشت و همه چیز را به به دیگری سپرد :

تو مسافری و دنیا سرآب کاروانی

نه معولست پشتی که برین پناه داری

**

کام همه دنیا را بر هیچ منه سعدی

چون با دگری باید پرداخت بناکامی

**

سحر بلبل حکایت با صبا کرد که عشق روی گل با ما چه ها کرد

از آن رنگ رخم خون در دل افتاد و از آن گلشن به خارم مبتلا کرد

غلام همت آن نازنینم که کار خیر بی روی و ریا کرد

تکفارس

من از بیگانگان دیگر ننالم که با من هر چه کرد آن آشنا کرد

گر از سلطان طمع کردم خطا بود ور از دلبر وفا جستم جفا کرد

خوشش باد آن نسیم صبحگاهی که درد شب نشینان را دوا کرد

نقاب گل کشید و زلف سنبل گره بند قبای غنچه وا کرد

به هر سو بلبل عاشق در افغان تنعم از میان باد صبا کرد

بشارت بر به کوی می فروشان که حافظ توبه از زهد ریا کرد

وفا از خواجگان شهر با من کمال دولت و دین بوالوفا کرد

*****

من از آن روز که دربند توام آزادم

پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم

takfars.ir

همه غم‌های جهان هیچ اثر می‌نکند

در من از بس که به دیدار عزیزت شادم

خرم آن روز که جان می‌رود اندر طلبت

تا بیایند عزیزان به مبارک بادم

من که در هیچ مقامی نزدم خیمه انس

پیش تو رخت بیفکندم و دل بنهادم

دانی از دولت وصلت چه طلب دارم هیچ

یاد تو مصلحت خویش ببرد از یادم

به وفای تو کز آن روز که دلبند منی

دل نبستم به وفای کس و در نگشادم

تک فارس آی آر

تا خیال قد و بالای تو در فکر منست

گر خلایق همه سروند چو سرو آزادم

به سخن راست نیاید که چه شیرین سخنی

وین عجبتر که تو شیرینی و من فرهادم

دستگاهی نه که در پای تو ریزم چون خاک

حاصل آنست که چون طبل تهی پربادم

می‌نماید که جفای فلک از دامن من

دست کوته نکند تا نکند بنیادم

ظاهر آنست که با سابقه حکم ازل

جهد سودی نکند تن به قضا دردادم

TakFars

ور تحمل نکنم جور زمان را چه کنم

داوری نیست که از وی بستاند دادم

دلم از صحبت شیراز به کلی بگرفت

وقت آنست که پرسی خبر از بغدادم

هیچ شک نیست که فریاد من آن جا برسد

عجب ار صاحب دیوان نرسد فریادم

سعدیا حب وطن گر چه حدیثیست صحیح

نتوان مرد به سختی که من این جا زادم

*****

بیا بیا که مرا با تو ماجرایی هست

تک فارس

بگوی اگر گنهی رفت و گر خطایی هست

روا بود که چنین بی‌حساب دل ببری

مکن که مظلمه خلق را جزایی هست

توانگران را عیبی نباشد ار وقتی

نظر کنند که در کوی ما گدایی هست

به کام دشمن و بیگانه رفت چندین روز

ز دوستان نشنیدم که آشنایی هست

کسی نماند که بر درد من نبخشاید

کسی نگفت که بیرون از این دوایی هست

هزار نوبت اگر خاطرم بشورانی

www.takfars.ir

از این طرف که منم همچنان صفایی هست

به دود آتش ماخولیا دماغ بسوخت

هنوز جهل مصور که کیمیایی هست

به کام دل نرسیدیم و جان به حلق رسید

و گر به کام رسد همچنان رجایی هست

به جان دوست که در اعتقاد سعدی نیست

که در جهان بجز از کوی دوست جایی هست

*****

ما همه چشمیم و تو نور ای صنم

چشم بد از روی تو دور ای صنم

T A K F A R S

روی مپوشان که بهشتی بود

هر که ببیند چو تو حور ای صنم

حور خطا گفتم اگر خواندمت

ترک ادب رفت و قصور ای صنم

تا به کرم خرده نگیری که من

غایبم از ذوق حضور ای صنم

روی تو بر پشت زمین خلق را

موجب فتنه‌ست و فتور ای صنم

این همه دلبندی و خوبی تو را

موضع نازست و غرور ای صنم

تک فارس www.takfars.ir

سروبنی خاسته چون قامتت

تا ننشینیم صبور ای صنم

این همه طوفان به سرم می‌رود

از جگری همچو تنور ای صنم

سعدی از این چشمه حیوان که خورد

سیر نگردد به مرور ای صنم