آشنایی با گیاه نعنا فلفلی و نحوه کاشت و نگهداری آن

نعنا فلفلی در طب سنتی ، دنیای داروهای گیاهی و در صنایعی همانند ساخت خمیر دندان، آدامس و طعم دهنده های غذایی و دمنوشهای گیاهی به دلیل عطر و همچنین برخی از اسانسها کاربرد فراوانی دارد. در رابطه با طب و به عنوان دارویی گیاهی در رابطه با مشکلاتی همانند سردرد، ضایعات پوستی، درد معده، مشکلات گوارشی و هضم غذا، سرماخوردگی بکار می رود. همچنین برخی اثرات ضد باکتریایی، قارچی و ویروسی عصاره این گیاه اثبات شده است. از جمله ترکیبات موثر و اصلی موجود در این گیاه می توان به منتول و متیل سالسلیک اشاره کرد

نعنا فلفلی Mentha piperita (مترادف با M. Balsamea) به خانواده Lamiaceae تعلق دارد و حاصل دو رگه گیری بین دو نوع نعنا یعنی نعنا آبی watermint و نعنا زینتی spearmint است.

نعنا فلفلی گیاهی چندساله و علفی است که تا حدود ۹۰-۳۰ سانتیمتر ارتفاع می یابد . ساقه های گیاه مقطعی چهارگوش و سبز رنگ ، با ته مایه ای از رنگ قرمز در برخی از قسمتها است. برگها ۹-۴ سانتیمتر طول و ۴-۱.۵ سانتیمتر عرض دارند. در اواسط تابستان گلهایی سفید با ته مایه بنفش رنگ طول ۸-۶ میلیمتر با عرض ۵ میلیمتر ظاهر می شوند . این گیاه دارای ساقه هایی خزنده است که در زیر سطح رویین خاک سریعا رشد میکنند و در مدت زمان نسبتا کوتاهی میتوانند محل کاشت خود را پر کنند.

هشدار: از مصرف بی رویه گیاهان دارویی پرهیز کنید. اگرچه این مواد طبیعی هستند اما زیاده روی در مصرف مواد طبیعی نیز می تواند مشکلاتی را بخصوص برای افراد مستعد به حساسیت و آلرژی، خردسالان و افراد مسن و بانوان باردار ایجاد کند و گاهی خطرات بسیار جدی بوجود اورد. به عنوان مثال مصرف روغن نعنا فلفلی بر روی کودکان و نوزادان می تواند منجر به مشکلات تنفسی به دلیل گرفتگی عضلات ناشی از مصرف این ماده شود.

تکفارس آی آر

هشدار: اگر به دلایل پزشکی از چند دارو استفاده میکنید هرگز آنها را همزمان و با هم مصرف نکنید.داروها (چه طبیعی و چه شیمیایی) به دلیل ساختار و فرمولی که دارند میتوانند اثرات یکدیگر را تشدید یا تضعیف کنند. در این رابطه با پزشک خود حتما مشورت کنید.

شرایط محیطی

آبیاری: نعنا فلفلی به رطوبت مناسب خاک نیاز دارد و در خاکهای خشک رشد مناسبی نخواهد داشت. البته رطوبت و آبیاری نباید در حدی باشد که خاک حالتی غرقاب و گل آلود بیابد بلکه باید علاوه بر وجود رطوبت مناسب، از زهکش خوب نیز بهره‌مند باشد . گل بودن همیشگی خاک نیز موجب رشد ضعیف و بسیار آهسته گیاه می شود و زودتر به بیماری‌ها نیز دچار می‌شود . در طی فصل رشد زمانی که سطح خاک رطوبت خود را کمی از دست داد می توان نسبت به آبیاری خاک اقدام کرد و به گونه ای آبیاری کرد که خاک تا عمق حدود ۵ سانتیمتر از رطوبت و اب مصرفی مجدد خیس شود.

دما: بهترین دما برای رویش این گیاه ۲۵-۲۰ درجه است . دمای کمتر و یا بیشتر رشد و همچنین میزان مواد موثره این گیاه را تحت تاثیر قرار میدهد. از نظر سرما گیاهی نسبتا مقاوم است به نحوی که تا حدود ۲۰ درجه سانتیگراد زیر صفر را نیز تحمل میکند که اگر در طی فصل سرد و البته با وجود چنین سرمایی در منطقه سکونت شما، از خاک برگ بر روی محل کاشت این گیاهان استفاده شود محافظت بیشتری از سرما خواهد شد بدین صورت که خاک برگ به ضخامت حدود ۱۰ سانتیمتر را بر روی محل کاشت این گیاهان و بر روی سطح زمین پخش کنید. البته به یاد داشته باشید که با گرمتر شدن هوا این خاک برگ را از روی این مکانها بردارید یا با خاک اطراف مخلوط کنید.

نور: نور شدید آفتاب برای رشد این گیاهان مناسب نیست بنابراین بهتر است که آنرا در مکانی نیمه سایه – نیمه افتاب بکاریم. یعنی مکان کاشت گیاه در صبح از افتاب مستقیم به مدت حدود ۶ ساعت بهره مند باشد اما بعد از ظهر در سایه قرار گیرد. البته در صورت مناسب بودن شرایط رطوبتی و عدم خشکی کشیدن گیاه ، قرار دادن و کاشتن ان در مکانی با نور آفتاب بیشتر موجب افزایش اسانسها و عطر و بهبود طعم آن می شود.

www.takfars.ir

خاک: اگرچه در رابطه با خاک سختگیر نیست اما به خاکی با حاصلخیزی متوسط نیاز دارد . می توان در زمان اماده سازی خاک، ابتدا بر روی سطح خاک ، به ضخامت حدود ۲۰ سانتیمتر خاک برگ پخش کرد و سپس آنرا تا عمق حدود ۳۰ سانتیمتری با خاک مخلوط کرد . فاصله کاشت دو گیاه را از هم نیز در حدود ۳۰-۲۵ سانتیمتر می توان در نظر گرفت تا در طی رشد و نمو در چند سال از فضای کافی برخوردار باشند. اگر هر سه الی چهار سال مکان کاشت نعنا فلفلی را عوض کنیم گیاه از رشد بهتری برخوردار خواهد بود البته نگهداشتن این گیاه سالهای سال در مکانی ثابت نیز مانع از رشد ان نخواهد شد اما در مقایسه با عملی که ذکر شد، این گیاه از رشد بهتر و سریعتری برخوردار خواهد بود . اگر خاک به خوبی اماده شده باشد نیازی به کوددهی این گیاه نیست بخصوص اینکه به طور کل گیاهی پر رشد است و در صورت تقویت ممکن است به سایر نقاط باغ و باغچه نیز رشد و سرایت کند. در صورت تمایل می توانید از کودهایی ملایم همانند ۱۰-۱۰-۱۰ هر یک ماه یکبار در طی فصل رشد به میزان یک گرم در یک لیتر آب (غلظت یک در هزار ) در یک نوبت ابیاری استفاده کنید و نوبت بعد را حدود یک ماه بعد انجام دهید.

تکثیر: این گیاه به ندرت بذر تولید میکند و بذرهای تشکیل شده نیز چندان توانایی جوانه زنی ندارند بنابراین راه های دیگری برای تکثیر آن به کار گرفته می شود و معمولا از طریق ساقه های زیرزمینی پر رشدی که دارد تکثیر می شود . به طور کل گیاه نعنا فلفلی در صورت مناسب بودن شرایط محیطی رشد، با رشد ساقه های زیرزمین خود محیط و خاک اطراف را پس از مدتی می پوشاند که می توان جهت تکثیر قطعه ای از گیاه را از خاک به همراه ریشه در اورد و از گیاه مادری جدا کرد و در مکان دیگری کاشت به بیان دیگر با عمل تقسیم بوته نسبت به تکثیر این گیاه اقدام نمود. در واقع رشد ساقه های زیرزمینی گاهی انچنان سریع است که ممکن است برای سایر گیاهان اطراف مشکل و محدودیت ایجاد کند بنابراین با این روش هم گیاه را می توان تکثیر کرد و هم مانع از ورود آن به سایر قسمتهای باغچه گردید. زمان مناسب حفر گودال در کنار گیاه مادری و جداسازی قطعات از آن اوایل بهار است . گیاهان مادری در این روش بهتر است که حدود ۳-۲ سال عمر داشته باشند تنها کافی است که خاک را تاعمق حدود ۳۰-۲۰ سانتیمتری کنار زد و قسمتی از توده گیاه را از گیاه مادری جدا نمود . از طرفی می توان از ساقه های زیرزمینی این گیاه نیز قلمه تهیه کرد به نحوی که هر قطعه حداقل ۳- ۲ گره داشته باشند و سپس این قطعات را در مکان دیگر و در زیر خاک به عمق حدود ۱۰-۵ سانتیمتری کاشت کرد . به مرور زمان این قطعات رشد کرده و گیاهان جدید از آنان تولید می شوند.

هرس: برای کنترل ارتفاع گیاه باید ساقه ها را سرزنی کرد . این کار همچنین موجب تحریک رویش ساقه های جانبی و پر پشت شدن گیاه می شود اما به یاد داشته باشید تا قبل از اینکه گیاه به ارتفاع ۳۰-۲۵ سانتیمتری نرسیده است انرا کوتاه و سرزنی نکنید این کار موجب ایجاد گیاهی با رشد ضعیف می شود . جلوگیری از گلدهی گیاه با قطع ساقه های گلدهنده موجب افزایش رشد سایر ساقه ها و افزایش محصول خواهد شد . به طور کل با کوتاه کردن ساقه های گیاه در طی سال می توان ۳-۲ بار از آنان محصول برداشت کرد .

آفات و بیماری: چندان مستعد چنین مشکلاتی نیست اما می توان به شته ، کمرهای قطع کننده ساقه، حشرات خاکزی و یا سایر حشراتی که به طور کل از برگ گیاهان تغذیه میکنند نام برد از میان بیماریها نیز می توان به آنتراکنوز ، پژمردگی ورتیسلیوم و بیماری زنگ اشاره کرد . بیماری آنتراکنوز و زنگ موجب بروز لکه هایی بر روی برگها میشوند و بیماری پژمردگی ورتیسلیوم به ریشه ها آسیب می رساند موجب پژمردگی و زردی گیاه و از بین رفتن انان می شود .این موارد جز بیماری های قارچی هستند که در صورت لزوم با کاربرد قارچکش مناسب می توان فعالیت انان را محدود نمود .