آداب اسلامی درباره تربیت فرزندان
نخستین مساله مهمی که در تربیت فرزند نیز تأثیر دارد، انتخاب نام شایسته برای کودک است. امام کاظم علیهالسلام میفرماید: " نخستین کار نیکی که شخص برای فرزندش انجام میدهد این است که نام نیکو بر او بگذارد. پس شایسته است هر یک از شما نام فرزند خود را نیکو قرار دهد۲".
همچنین روایت شده است که فردی نزد رسول خدا (ص) آمد و پرسید: ای رسول خدا! حق فرزندم بر من چیست؟ فرمود: نام و تربیتش را نیکو کنی و او را در محیطی خوب پرورش دهی.
یکی از مسائل مهم در این باره روش برخورد با کودک است در این زمینه روایتی جالب از رسول خدا(ص) را نقل می‌کنیم:
ام الفضل همسر عباس بن عبدالمطلب دایه حضرت حسین علیه السلاممی‌گوید: "روزی رسول اکرم (ص) حسینعلیه السلام را که در آن موقع شیرخوار بود از من گرفت و در آغوش کشید. کودک لباس پیامبر را تر کرد. من طفل را چنان با شدت از ایشان جدا کردم که گریان شد. حضرت به من فرمود: ام الفضل، آرام! لباس مرا آب تطهیر می‌کند، ولی چه چیزی می‌تواند غبار کدورت و رنجش را از قلب حسین علیه السلام بر طرف نماید۳".
پیامبر خدا(ص) درباره چگونه رفتار کردن با کودکان فرمودند: "فرزندان خود را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید، (که به این ترتیب) آمرزیده میشوید۴".
"به فرزندان خود احترام بگذارید و آن‌ها را نیکوتر تربیت کنید۵".
حضرات معصومین علیه السلام در پاسخ به این سوال که چه کارهایی را باید به فرزندان آموزش داد؟ فرمودند:
پیامبر خدا(ص): "فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوست داشتن اهل بیت او و قرآن خواندن۶" ." به کودکان خود شنا و تیراندازی یاد دهید۷" ." فرزند، هفت سال سرور است، هفت سال خدمتکار و هفت سال وزیر و دستیار. اگر تا ۲۱ سالگی از کمکی که به او کردهای راضی بودی (و تربیتت نتیجه داد) که خوب، وگرنه به شانه او بزن (و دیگر به حال خود رهایش کن) و تو درباره او نزد خداوند معذوری۸" .
امام علیعلیه السلام: "فرزندان خود را به آموختن دانش وادارید۹". " به کودکان خود نماز یاد دهید و چون به سنّ بلوغ رسیدند، برای (ترک) نماز، بر آنان سخت بگیرید۱۰".
امام صادقعلیه السلام نیز فرمودند: "پسر باید هفت سال بازی کند، هفت سال سواد بیآموزد و هفت سال به آموزش حلال و حرام بپردازد۱۱".
همچنین از بزرگان معصومعلیه السلام سوال کردیم فرزندان خود را بر چه خصالی تربیت کنیم؟
پیامبر خدا(ص) فرمودند: "فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوست داشتن اهل بیت او و قرآن خواندن۱۲".
امام علی علیه السلام: " کودک باید هفت سال تربیت شود، هفت سال تأدیب شود، هفت سال به کار گرفته شود و مدّت رشدش در۲۳ سالگی به پایان میرسد، تا ۳۵ سالگی رشد عقلی می‌کند و پس از آن، تجربهها به کارش میآیند۱۳".
امام صادقعلیه السلام: "بگذار فرزندت هفت سال بازی کند، هفت سال تأدیب شود، هفت سال او را با خودت داشته باش (و در تربیت و آموزش او بکوش) و اگر (در طیّ این دورهها)درست شد، که شده است، وگرنه، از آن کسانی است که خیری در او نیست۱۴".
آن حضرت همچنین فرمود: "به نوجوانانتان حدیث بیآموزید، پیش از آنچه مرجئه به سراغ آنان بروند (و عقاید خود را به آنان بیآموزند)۱۵".
منبع:
۱- میزان‌الحکمه، ج ۱۴، ص ۷۰۸۴ ، حدیث ۲۲۶۳۴
۲- وسائل‌الشیعه، ج۱۵، ص۱۲۲؛ فروع کافی، ج۲، ص۸۶.
۳- هدیه الاحباب ص ۱۷۶
۴- بحارالأنوار: ۱۰۴ / ۹۵ / ۴۴ منتخب میزان‌الحکمه: ۱۶
۵- کنزالعمّال: ۴۵۴۱۰ منتخب میزان‌الحکمه: ۶۱۴
۶- کنزالعمّال: ۴۵۴۰۹ منتخب میزان‌الحکمه: ۶۱۴
۷- وسائل‌الشیعه: ۱۲ / ۲۴۷ / ۱۳ منتخب میزان‌الحکمه:۶۱۴
۸- کنزالعمّال: ۴۵۳۳۸ منتخب میزان‌الحکمه: ۶۱۴
۹- کنزالعمّال: ۴۵۹۵۳ منتخب میزان الحکمه: ۶۱۶
۱۰- غررالحکم: ۶۳۰۵ منتخب میزان الحکمه: ۶۱۶
۱۱- وسائل‌الشیعه: ۱۲ / ۲۴۷ / ۱۲ منتخب میزان‌الحکمه: ۶۱۶
۱۲- کنزالعمّال: ۴۵۴۰۹ منتخب میزان‌الحکمه:۶۱۴
۱۳- کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۹۳ ح ۴۷۴۶، مکارم‌الأخلاق: ج ۱ ص ۴۷۸ ح ۱۶۵۳.
۱۴- کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۹۲ ح ۴۷۴۳، مکارم‌الأخلاق: ج ۱ ص ۴۷۷ ح ۱۶۴۷.
۱۵- تهذیب‌الأحکام: ج ۸ ص ۱۱۱ ح ۳۸۱ ، الکافی: ج ۶ ص ۴۷ ح ۵.
